අගමැතිධුරය පුරප්පාඩු වීම සහ එය පිරවීම

අගමැතිධුරය පුරප්පාඩු වීම සහ එය පිරවීම:
19 වන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය යටතේ අගමැතිධුරය යම් හේතුවක් මත පුරප්පාඩු වූ විටකදී
එනම් ,,, 46 (2) අනුව
අගමැතිවරයා ධුරයෙන් ඉල්ලා අස්වීමෙන්,
පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරයෙකු නොවීමෙන්,
හා විශේෂයෙන් සදහන් කිරීම අවශ්‍යද නැති "මියයාම" මගින් ,,,
හෝ
අමාත්‍ය මණ්ඩලය විසිරිමේදී එම ධුරයට නැවත පත්කිරීමක් කල හැකිය.
අමාත්‍ය මණ්ඩලය විසිරි යන අයුරු 48 ව්‍යවස්ථාවේ දක්වයි.
48 (1) අග්‍රාමාත්‍යවරයාව ,,,
- ධුරයෙන් ඉවත් කරනු ලැබීමෙන්
- ඉල්ලා අස් වීමෙන් හෝ
- අන්‍යාකාරයකින් හෝ අගමැතිවරයා ධුරය දැරීම නතර වූ විට
අමාත්‍ය මන්ඩලය විසිරෙන බව දක්වා ඇත.
48 (2) අනුව
- පාර්ලිමේන්තුව විසින් ආණ්ඩුවේ ප්‍රතිපත්ති ප්‍රකාශය ප්‍රතික්ෂේප කිරීම කලේ නම්,
- විසර්ජන පනත් කෙටුම්පත ප්‍රතික්ෂේප කලේ නම්,
- ආණ්ඩුව කෙරේ විශ්වාශභංග යෝජනාවක් සම්මත කල විටදී
අමාත්‍ය මන්ඩලය විසිරෙන බව දක්වා ඇත.
ඒ අනුව අගමැතිවරයා තමන් විසින්ම ධුරය හිස් කලේ නම් සහ / හෝ අමාත්‍ය මණ්ඩලය විසිරිමේදී ධුරය හිස් කරනු ලබයි.
එවැනි අවස්ථාවකදී ජනාධිපතිවරයා විසින් නැවත අගමැතිවරයෙකු පත් කල හැකිය.
අප දන්නා පරිද්දෙන් හිටපු අගමැතිවරයා ඉල්ලා අස් වී හෝ තවදුරටත් පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරයෙකු නොවෙන තත්වයට පත්ව නැත.
ඒ අනුව වෙනත් හේතුවකින් ධුරය හිස් කලේද සොයා බැලිය යුතුය.
48 (1) හි දක්වා ඇති පරිදි "ධුරයෙන් ඉවත් කරනු ලැබීමෙන්" ද අගමැතිධුරය හිස් වේ. පෙර පැවති අගමැතිවරයා ඉවත් කිරීමට ජනාධිපතිවරයාට තිබු හැකියාව 46 (2) යටතේ සෑහෙන දුරට සිමා කර ඇති බව සැබෑ මුත් එම හැකියාව සම්පුර්ණයෙන්ම ඉවත් කර ඇතැයි කිව නොහැක්කේ ජනාධිපතිවරයාගේ බලතල සිමා කරන්නට ගෙන ආ 19 වන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය සම්මත වුයේ පාර්ලිමේන්තුවේ 2/3 න් පමනක් වන නිසා ඒ වන විටද ජනතාව විසින් ජනාධිපතිවරයාට ප්‍රධානය කල එම අගමැතිවරයා පත්කිරීමේ අභිමතය ජනතාව විසින්ම සිමා නොකළ තැන තවම ඇති නිසාය. එනම් එයට ජනමතයක් ජනතාව ලබා දී නැත. ඒ අනුව සහ එපමණක්ද නොව පාර්ලිමේන්තුවේ 2/3 න් පමනක් කල හැකි සංශෝධනයකදී පවා විශේෂයෙන් ප්‍රකාශිතව දක්වා පෙර තිබුණු බලතල සිමා කර නැත්නම් ඒ බලතල අහෝසි වී ඇතැයි නොසලකයි. එසේම අර්ථනිරුපන ආඥා පනතේ 14 (f) අනුව අගමැතිවරයාව ධුරයෙන් ඉවත් කලද එහි 19 වන සංශෝධනයෙන් ආවරණය වන ව්‍යවස්තානුකුලව වරදක් ඇතැයි කිව නොහැකි ය.
කෙසේ නමුත් ඒ කාරණය සම්පුර්නයෙන්ම වුව පසෙකින් තැබුවද ,,,

 46 (2) අනුව යම් හේතුවකින් අමාත්‍ය මණ්ඩලයේ ව්‍යවස්ථානුකූලව පැවතීම යම් මොහොතක නැවතිමක් වුවා නම් ඒ මතම අගමැතිවරයා ධුරය දැරීමද නතර වේ. එය 48 (1) හෝ දක්වා ඇති "අන්‍යාකාරයකින් හෝ අගමැතිවරයා ධුරය දැරීම නතර වූ විට" යන්නට ඇතුලත් කල හැකි තැන ඇත.
එවැන්නක් සිදුව තිබේද?

එසේ නම් එය 46 (1) අනුව සිදුවිය හැකිද ? ( මෙය අගමැතිවරයාගේ පත්කිරීම නිත්‍යානුකුල නැතැයි කියනා මතයේ සිටිනා අය එක්කෝ නොදැන හෝ නැත්නම් දැන දැනම සගවන / සදහන් නොකරන කාරණයයි )

සිදුවිය හැකිය!

ඒ කෙසේද යත් ,,,
46 (5) හි දක්වා ඇති "ජාතික ආණ්ඩුව" ක පැවැත්ම යන තත්වයේ වෙනසක් වුවහොත්
( එසේ වෙනසක් විය නිදහස් පක්ෂය ජාතික ආණ්ඩුවෙන් ඉවත් විය, ඒ අනුව ජාතික ආණ්ඩුවට තිබු පාර්ලිමේන්තු බහුතරයද අහිමි විය. වුයේ එය පමණක් නම් අගමැතිධුරය හිස් වීමක් නොවේ )
සහ ඒ නිසාවෙන් ඒ වන විට අමාත්‍ය මණ්ඩලයේ මුළු අමාත්‍යවරුන් ගණන 30 ඉක්මවන අවස්ථාවක, අමාත්‍ය මණ්ඩලයේ සාමාජිකයින් නොවෙන අමාත්‍යවරයන්ගේ සහ නියෝජ්‍ය අමාත්‍යවරුන්ගේ ගණනේ එකතුව 40 ඉක්මවන්නේ නම් ,,, ( එයද එසේ වී තිබුණි )

 එනයින්ම 46 (1) අවශ්‍යතාවය අභිහවා / ඉක්මවා යන බැවින් ( තවත් පැහැදිලි කරගැනීමට අවැසි නම් 19 වැනි ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයේ 46 (1) ව්‍යවස්ථාව කියවා බලන්න ) එවැනි අමාත්‍ය මණ්ඩලයක පැවැත්ම පරිපාලන නීතියේ එන බලාත්රික්රමණය ( ultra vires ) යන සංකල්පය අනුව නීතියට අනුව බල රහිත වන තැනට පත්වේ.

ඒ අනුව

46 (2) හි දක්වන ලෙසින් "ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ විධිවිධාන අනුව අමාත්‍ය මණ්ඩලය යම් තාක් කල් පැවතින්නේද ඒ තාක් කල් ස්වකිය ධුරය දරන්නේය" යන්න අනුව අමාත්‍ය මණ්ඩලයේ පැවැත්ම නැතිව යෑමේන් අගමැතිධුරය හිස් වේ.

ඒ අනුව 48 (1) පරිදි "අන්‍යාකාරයෙන් අගමැතිවරයා ධුරය දැරීම නතර වීම" යන්න මත නව අගමැතිවරයෙකු පත් කරන්නට 42 (4) යටතේ අවස්තාව උදා වේ. ජනාධිපතිවරයා විසින් අගමැතිවරයාගේ අදහස් විමසීම ඇවසි යැයි සිතන අවස්තාවලදී 43 (1), (2) යටතේ පත් කරනා ලද අමාත්‍ය මණ්ඩලය 43 (3) යටතේ දක්වන පරිද්දෙන් "වෙනස් කිරීම" සහ "සංයුතිය වෙනස් කල හැක්කේය" යන්න තුල "අමාත්‍ය මණ්ඩලයේ අඛණ්ඩ පැවැත්මට එවැනි වෙනස් කිරීමක් බලපාන්නේ නැත" යන්න සදහන් කිරීම තුල එවැනි වෙනසකින් අගමැතිධුරයට බලපෑමක් ඇතිවන බව දැක්විය නොහැකි තැන ඇත.

 මේ සියලු කරුණු සලකා බැලු කල්හි 46(2) සීමාවන්ට යටත්ව 46 (2) ව්‍යවස්ථාව, 46(4), 46 (1), 48 (1) සහ 42 (4) ව්‍යවස්ථාව සහ අර්ථ නිරූපණ ආඥා පනතේ 14f සැලකු කල්හි ඒ අවශ්‍යතා තෘප්ත කරනා කල්හි

එමගින්,

අගමැතිධුරය ව්‍යවස්ථාවට අනුව හිස් වන අතර ඒ අනුව ජනාධිපතිවරයාගේ මතය අනුව පාර්ලිමේන්තුවේ විශ්වාසය උපරිමයෙන් ඇති පාර්ලිමෙන්තු මන්ත්‍රීවරයා තීරණය කොට එම තැනැත්තාව නව අගමතිවරයකු ලෙස පත් කල හැකිය.
ඒ 42 (4) යටතේ ය.

42 (4) ව්‍යවස්ථාව අනුව,
ජනාධිපතිවරයාගේ "මතය" අනුව පාර්ලිමේන්තුවේ විශ්වාසය උපරිමයෙන් ඇති පාර්ලිමෙන්තු මන්ත්‍රීවරයා ජනාධිපතිවරයා විසින් අගමැතිවරයා ලෙසින් පත් කල යුත්තේ ය.

එහිදී ජනාධිපතිවරයාගේ "මතය" අනුව පාර්ලිමේන්තුවේ විශ්වාසය උපරිමයෙන් ඇති කෙනා අදහස් වන බවක් පෙනේ. එහෙත් ඒ තීරණය ඕනෑ මනාපයටම ගත හැකි බවක් ද ඉන් අදහස් නොවේ. පරිපාලන නීතියද සැලකු කල්හි ඒ තීරණය යුක්ති සහගත එකක් නම් ( reasonable decision ) / පරිපාලන නිතිය යටතේ අභියෝග කල හැකි පදනමකට හසු නොවේ නම් එය ප්‍රමාණවත් ලෙස සැලකේ.

එය ගැනීමේදී පාර්ලිමෙන්තුවේ මතය විමසා සිටීමට නෛතිකව බැදීමක් ද නැත. එසේම ඒ සම්බන්ධව කථානායකවරයාගේ හෝ වෙනත් පාර්ශවකගේ ඉල්ලීමකට සවන් දෙන්නට / මතයක් විමසන්නට නෛතික බැදීමක් ද ජනාධිපතිවරයාට නැත.

ඒ පත් කිරීමට අවශ්‍ය වන්නේ ඉහත දැක්වූ කවරාකාරයකින් හෝ අගමැතිධුරය හිස් වීමක් පමණි.
ඒ අනුව සිදුව ඇත්තේ අග්‍රාමාත්‍ය ධුරය හිස්වීමක් නිසාවෙන් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 42 (4) අනුව නව අගමැතිවරයෙකු පත් කිරීමකි. එය සිදු කරන්නේ නීතියට අනුව අගමැතිධුරය හිස්විමකින් පසුව වන නිසා එය ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව අනුව නිත්යානුකුලය !!!

 ( සැ යු: ගරු ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් මේ කරුණට අදාලව දිය හැකි අර්ථ නිරුපනයකට පමණක් යටත්ව )